Zablokowanie konta podatnika przez urząd skarbowy - wyrok NSA

Uprawdopodobnienie przez organ podatkowy posługiwania się przez podatnika fikcyjnymi dokumentami księgowymi oraz nierzetelnego prowadzenia ksiąg podatkowych może uzasadniać zabezpieczenie zobowiązania podatkowego na jego majątku - uznał Naczelny Sąd Administracyjny

NSA oceniał, czy organy podatkowe prawidłowo zastosowały instytucję zabezpieczenia wykonania zobowiązania podatkowego z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych wobec przedsiębiorcy zajmującego się handlem używanymi samochodami. Zgodnie z art. 33 § 1 ustawy Ordynacja podatkowa, zobowiązanie podatkowe może być zabezpieczone na majątku podatnika, jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, że nie zostanie ono wykonane. Ustawodawca nie zdefiniował tego pojęcia, wskazał jedynie, że o uzasadnionej obawie można mówić w szczególności wtedy, gdy podatnik trwale nie uiszcza wymagalnych zobowiązań o charakterze publicznoprawnym lub dokonuje czynności polegających na zbywaniu majątku, które mogą utrudnić lub udaremnić egzekucję.

e-Sprawozdanie finansowe wysyłka online do eKRS i KAS za 2022 w najnowszej wersji (v1-2)
e-Sprawozdania finansowe w najnowszej wersji (v1-2) i e-Deklaracje CIT-8 przygotujesz i e-wyślesz w module programu fillup, w którym znajdziesz także e-deklaracje CIT oraz inne druki, formularzy oraz wzorów pism i umów, związane z zamknięciem roku podatkowego. CIT-8 i e-Sprawozdania finansowe w fillup działa, jak Księgowa chciała. Sprawdź!
Wyślij elektronicznie CIT-8 do e-deklaracje.gov.pl i e-Sprawozdanie finansowe do e-KRS i KAS online »

Analizowaną sprawę zapoczątkowała kontrola przeprowadzona u przedsiębiorcy zajmującego się handlem samochodami używanymi. Przedsiębiorca kupował pojazdy na terenie państw członkowskich UE, głównie na terenie Belgii, zarówno od osób fizycznych, jak i od podmiotów gospodarczych, a następnie sprzedawał je w Polsce. Sprzedaż używanych samochodów była udokumentowana fakturami “procedura marży - towary używane” oraz paragonami z kasy fiskalnej.

Kontrola wykazała m.in., że przedsiębiorca niewłaściwie zastosował opodatkowanie w systemie VAT marża do sprzedaży samochodów nabytych na podstawie umów kupna, które nie odzwierciedlały rzeczywistej transakcji i zaniżył sprzedaż netto. Dlatego Naczelnik Urzędu Skarbowego, uznając, iż zachodzi uzasadniona obawa, że zobowiązanie podatkowe nie zostanie wykonane, a brak zabezpieczenia może utrudnić lub udaremnić pobór należności, w lutym 2022 r. wydał decyzję, w której:

• określił przybliżoną wysokość zobowiązania podatkowego w podatku dochodowym od osób fizycznych za 2019 r. w kwocie 243 957,00 zł wraz z odsetkami za zwłokę w wysokości 35 554,00 zł;
• określił wysokość nienależnego zwrotu nadpłaty w podatku dochodowym od osób fizycznych za 2019 rok w kwocie 17 205,08 zł wraz z odsetkami za zwłokę w wysokości 2 587,00 zł;
• orzekł o dokonaniu zabezpieczenia na majątku przedsiębiorcy i jego żony przybliżonej wysokości zobowiązania podatkowego w podatku dochodowym od osób fizycznych za 2019 rok w łącznej kwocie 261 162,08 zł wraz z odsetkami za zwłokę w łącznej kwocie 38 141,00 zł.

Tę decyzję utrzymał w mocy Dyrektor Izby Administracji Skarbowej. Organ odwoławczy stwierdził, że w realiach sprawy wystąpiła przesłanka "uzasadnionej obawy" wymieniona w treści art. 33 Ordynacji podatkowej, której istnienie organ pierwszej instancji wywiódł z okoliczności wystawiania nierzetelnych dokumentów sprzedaży, które służyły przedsiębiorcy do obniżenia należności wobec Skarbu Państwa poprzez zawyżanie kosztów uzyskania przychodu, zaniżanie rzeczywistej wartości sprzedaży, nierzetelne prowadzenie ewidencji i posługiwanie się dowodami zakupu, które nie odzwierciedlały rzeczywistych transakcji zakupu. Z informacji uzyskanych od belgijskiej administracji podatkowej wynikało bowiem, że osoby wskazane na umowach sprzedaży pojazdów nie były rzeczywiście osobami sprzedającymi na terenie Belgii. DIAS zgodził się też z twierdzeniami organu pierwszej instancji, że posiadany przez przedsiębiorcę majątek w postaci nieruchomości czy środków transportowych nie daje gwarancji wykonania przyszłego zobowiązania określonego w decyzji wymiarowej.

NSA: czym jest uzasadniona obawa o nieuiszczenie podatku

Przedsiębiorca zaskarżył decyzja obu organów do sądu, zarzucając im m.in. nie wykazanie okoliczności wskazujących na istnienie uzasadnionej obawy, że zobowiązanie podatkowe za 2019 r. nie zostanie wykonane oraz określenie przybliżonej kwoty zobowiązania podatkowego wraz odsetkami w wysokości nie znajdującej odzwierciedlenia w zebranym materiale dowodowym.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uznał, że ta skarga zasługuje na uwzględnienie, chociaż zastrzegł, że jej argumentacja nie była w pełni zasadna. Sąd podkreślił, że podejrzenie wadliwości dokonywanych transakcji, mające wpływ na wysokość zobowiązania podatkowego, samo w sobie nie stanowi wystarczającej podstawy do zastosowania zabezpieczenia. Istotne jest, by, zgodnie z art. 33 § 1 Ordynacji podatkowej, istniała uzasadniona obawa, że zobowiązanie nie zostanie wykonane. Sąd zauważył, że z treści decyzji organów obu instancji nie wynikało, aby skarżący miał jakiekolwiek zaległości podatkowe, nieuiszczone kary, aby były wobec jego majątku prowadzone egzekucje, aby dokonywał czynności zbywania majątku, zaprzestał prowadzenia działalności gospodarczej lub zmniejszył jej zakres, zmniejszając przy tym przychody. Organy podatkowe nie zakwestionowały też dysponowania przez skarżącego majątkiem pozwalającym na dobrowolne uregulowanie zobowiązań podatkowych. Uznały natomiast, że same okoliczności stwierdzone w toku kontroli wystarczają, by wykazać istnienie uzasadnionej obawy, że zobowiązanie nie zostanie wykonane. Zdaniem WSA w Warszawie nie jest to jeszcze podstawą do uznania, że zostały spełnione konieczne przesłanki do dokonania zabezpieczenia. Sąd zauważył też, że podstawą zabezpieczenia może być wykazanie, że podatnik jest podmiotem nieuczciwym, dokonującym transakcji ze świadomością, że bierze udział w oszukańczym procederze, który ma na celu zmniejszenie swoich zobowiązań podatkowych, jednak taka ocena powinna być uprawdopodobniona w sposób jasny i czytelny dla podatnika.

e-Sprawozdanie finansowe wysyłka online do eKRS i KAS za 2022 w najnowszej wersji (v1-2)
e-Sprawozdania finansowe w najnowszej wersji (v1-2) i e-Deklaracje CIT-8 przygotujesz i e-wyślesz w module programu fillup, w którym znajdziesz także e-deklaracje CIT oraz inne druki, formularzy oraz wzorów pism i umów, związane z zamknięciem roku podatkowego. CIT-8 i e-Sprawozdania finansowe w fillup działa, jak Księgowa chciała. Sprawdź!
Wyślij elektronicznie CIT-8 do e-deklaracje.gov.pl i e-Sprawozdanie finansowe do e-KRS i KAS online »

Pełnomocnik organu podatkowego wniósł skargę kasacyjną od tego wyroku. Argumentował w niej m.in., że uzasadnione podejrzenie zaniżenia kwoty netto sprzedaży samochodów i wystawiania nierzetelnych dokumentów sprzedaży uzasadnia obawę niewykonania ewentualnych przyszłych zobowiązań podatkowych.

Naczelny Sąd Administracyjny wskazał, że dla rozstrzygnięcia sprawy podstawowe znaczenie ma ustalenie, czy w toku postępowania podatkowego wystąpiły przesłanki, które uprawdopodobniły wystąpienie uzasadnionej obawy, że zobowiązanie podatkowe nie zostanie przez skarżącą wykonane. Zdaniem NSA w sprawie nie wystąpiła żadna z przesłanek wymienionych w art, 33 § 1 O.p. - ani trwałe nieuiszczanie zobowiązań o charakterze publicznoprawnym, ani dokonywanie czynności polegających na zbywaniu majątku. Jednak katalog przesłanek, które uzasadniają obawę niewykonania zobowiązania, jest katalogiem otwartym i organy podatkowe mogą za pomocą wszelkich argumentów, popartych ustalonymi w sprawie okolicznościami, wykazywać, że istnieje groźba niewykonania zobowiązania podatkowego w przyszłości. Co ważne, przedmiotem rozważań jest pewien stan hipotetyczny, co sprawia, że ocenie może podlegać tylko prawdopodobieństwo ziszczenia się tego stanu.

W dalszych rozważaniach Sąd powołał się na wyrok NSA z 17 grudnia 2019 r. (sygn. akt I FSK 909/17), zgodnie z którym do powodów, których zaistnienie może rodzić obawę niewykonania zobowiązania podatkowego, należy także okoliczność dokonania przez podatnika obniżenia podatku należnego VAT na podstawie fikcyjnych faktur. W analizowanej sprawie nierzetelne prowadzenie ksiąg i posługiwanie się fikcyjnymi dokumentami księgowymi zostały uprawdopodobnione, czego nie kwestionował Sąd pierwszej instancji. Dodatkowo, choć podatnik z małżonką dysponowali w 2019 r. sporym majątkiem ruchomym i nieruchomościami, to podatnik w kolejnych latach podatkowych deklarował niewysokie dochody, na ujawnionych przez niego rachunkach dysponował skąpymi środkami finansowymi, a nawet zataił przed organami podatkowymi posiadanie kilku rachunków bankowych i wysokość posiadanych środków pieniężnych. Sąd podkreślił też, że obawa, że zobowiązanie nie zostanie wykonane, to przede wszystkim obawa dobrowolnego wykonania zobowiązania podatkowego, a nie w wyniku egzekucji. To oznacza zaś m.in. możliwość dysponowania na bieżąco takimi środkami finansowymi, które pozwolą stronie na wykonanie przewidywanego zobowiązania podatkowego.

Uprawdopodobnienie posługiwania się przez przedsiębiorcę w rozliczeniu podatkowym za 2019 r. fikcyjnymi umowami i fakturami dokumentującymi zdarzenia gospodarcze oraz nierzetelność prowadzonych przez niego ksiąg podatkowych powoduje, że spełniona została przesłanka uzasadnionej obawy, że zobowiązanie podatkowe nie zostanie wykonane przez skarżącego - podsumował NSA i uwzględnił skargę kasacyjną.

Źródło: wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego II FSK 1118/23 z 1 lutego 2024 r.